Giải đáp của Cha Edward McNamara, Dòng Đạo Binh Chúa Kitô, giáo sư phụng vụ tại Đại học Regina Apostolorum (Nữ Vương các Thánh Tông Đồ), Rôma
Hỏi: Trong giáo phận của tôi, Đức Giám mục đã chỉ định một số giáo dân (thường là nữ tu) để điều hành các giáo xứ. Lý do được đưa ra cho các sự chỉ định này là do chúng ta đang trải qua một tình trạng thiếu linh mục. Điều xảy ra trong các tình huống này là người giáo dân này được phụ trách một hoặc nhiều giáo xứ, và được được gọi là “quản trị viên mục vụ”. Một hoặc nhiều linh mục được chỉ định để phục vụ trong các cộng đồng này, và mỗi vị được gọi là “thừa tác viên bí tích”.
Các quản trị viên mục vụ này mang áo alba, thường lên tiếng trong thánh lễ, tham gia vào việc giảng, và có tiếng nói cuối cùng trong các quyết định của giáo xứ (vài ví dụ, như liệu có xông hương trong Thánh lễ không, giờ giấc cử hành Thánh lễ, cộng đoàn dâng lễ bằng tiếng Latinh hay không, vv). Tôi có một số câu hỏi liên quan đến các quản trị viên mục vụ, họ là ai và họ được phép làm gì theo luật của Giáo Hội? Trước tiên, liệu tên gọi quản trị viên mục vụ là hợp pháp không? Thứ hai, liệu các quản trị viên mục vụ được Giáo Hội cho phép một cách hợp pháp không?
Giám mục địa phương của chúng tôi trích dẫn Điều 517, 2 (Bản dịch Việt ngữ của Bộ Giáo Luật do các Linh Mục Nguyễn Văn Phương, Phan Tấn Thành, Vũ Văn Thiện, Mai Ðức Vinh thực hiện) để biện minh cho việc chỉ định các giáo dân phụ trách việc chăm sóc mục vụ cho các giáo xứ, nhưng Điều 517, 2 nói: “Nếu vì thiếu các linh mục, Giám Mục giáo phận xét thấy cần phải ủy thác sự tham gia thi hành công tác mục vụ cho một phó tế hoặc cho một người nào khác không có chức linh mục, hoặc cho một cộng đoàn, thì ngài cần phải đặt một linh mục có quyền hành và năng ân dành cho một Cha Sở để lo điều hành việc săn sóc mục vụ”. Nhiều quản trị viên mục vụ địa phương đã tham gia vào giảng thuyết trong một số nhà thờ ở khu vực. Điều xảy ra là trong khi linh mục chỉ giảng một vài phút, thì một giáo dân (có thể là quản trị viên mục vụ hay không) nói khoảng 6-8 phút nữa. Đức Giám mục địa phương biện minh cho hành vi này trong một bức thư có đoạn: “Tuy nhiên một số vị chủ tịch trong địa phận, đồng ý với một điều khoản khác của các qui định giáo phận, cho thấy là hữu ích khi sử dụng “đối thoại” trong bài giảng, chẳng hạn, bằng cách chia sẻ bài giảng với một thừa tác viên khác của Giáo Hội…”
Trong trường hợp trên, nhà giảng thuyết có chức thánh bắt đầu bài giảng, rồi mời một hay vài nhà giảng thuyết được cho phép phát triển một phần của bài… Hơn nữa, sự thực hành này phù hợp với “Huấn thị Liên bộ về một số vấn đề liên quan sự cộng tác của các tín hữu không chức thánh trong thừa tác vụ thánh của các linh mục”, được ban hành bởi Tòa Thánh vào ngày 15-8-1997 (Điều 3, § 3)”. – J.N., bang New York, Mỹ.
Đáp: Đây là một câu hỏi rất phức tạp, pha trộn các chủ đề vốn trực tiếp liên quan đến giáo luật và các chủ đề liên quan đến luật phụng vụ. Tất nhiên, luật phụng vụ là luật không kém hơn giáo luật. Tuy nhiên, luật phụng vụ không phải lúc nào cũng được viết với độ chính xác pháp lý của giáo luật, và đôi khi là mô tả hơn là qui định.
Với sự tôn trọng các khía cạnh giáo luật, tôi sẽ cần được hướng dẫn bởi các nhà bình giải có thẩm quyền, vì đây không phải là chuyên môn của tôi. Nhiều người trong số các nhà bình giải này nói rằng Huấn thị Liên bộ Ecclesiae de Mysterio cung cấp một sự giải thích xác thực của Điều 517, 2, và xác định các giới hạn của Điều ấy.
Hiểu như thế, tôi sẽ cố gắng giải quyết các câu hỏi như sau.
Trước tiên là: Chức danh “quản trị viên mục vụ” là hợp pháp không? Huấn thị Ecclesiae de Mysterio, số 1.3, cho biết: “Thật là trái pháp luật khi các tín hữu không chức thánh chu toàn các chức danh như “mục tử”, “tuyên úy”, “điều phối viên” “người điều hành”, hoặc các chức danh khác tương tự, vốn có thể gây lẫn lộn vai trò của họ và vai trò của vị Mục tử, người luôn phải là Giám mục hay Linh mục”. Chú thích đi kèm với đoạn văn này (số 58) là: “Các ví dụ này phải bao gồm tất cả các diễn đạt ngôn ngữ, vốn trong các ngôn ngữ của các nước khác nhau, là tương tự hoặc tương đương, và nói lên một vai trò chỉ đạo của lãnh đạo, hay sự hoạt động thay thế như vậy”.
Tôi muốn nói rằng bởi vì chức danh quản trị viên nói lên một vai trò lãnh đạo trong tiếng Anh phổ thông, và được sử dụng tương tự trong giáo luật để chỉ một linh mục hay Giám mục trong một vai trò chỉ đạo (ví dụ, giám quản giáo phận hoặc giám quản tông tòa), chắc chắn nó có thể dẫn đến sự nhầm lẫn, và sẽ là trái pháp luật trong ánh sáng của Huấn thị Ecclesiae de Mysterio.
Mặc dù các tài liệu chính thức không đề xuất một chức danh thích hợp, một chuyên viên giáo luật nổi tiếng gợi ý rằng “người cộng tác đời sống giáo xứ” có thể phục vụ mục đích ấy, bởi vì điều này diễn tả tốt hơn rằng một người hoặc một nhóm người có sự chia sẻ, hoặc tham gia vào công tác vụ mục vụ, nhưng không trực tiếp hướng dẫn nó.
Thứ hai là: Hình ảnh được mô tả trong Điều 517,2 về một người hoặc vài người được phép chia sẻ trong việc chăm sóc mục vụ là hợp pháp, khi tất cả các điều kiện cần thiết được đáp ứng. Theo các chuyên viên giáo luật, các điều kiện này là:
– Sự sắp xếp được thiết lập bởi vị Giám mục, vì Ngài có quyết định thận trọng về sự cần thiết của vấn đề.
– Sự sắp xếp này là đặc biệt và đòi hỏi một sự thiếu hụt thực sự các linh mục để điền vào mọi vị trí trong giáo phận. Nếu tình hình thiếu hụt này xảy ra, thì khả năng thực hiện Điều luật này được tính đến. Huấn thị Ecclesiae de Mysterio, số 75, gợi ý rằng trước khi sử dụng Điều 517, 2 “các khả năng khác có thể được sử dụng, chẳng hạn dùng các linh mục về hưu vẫn có khả năng làm mục vụ, hoặc uỷ thác nhiều giáo xứ cho một linh mục, hay cho một coetus sacerdotum [một nhóm hoặc toán linh mục]”.
– Sự sắp xếp đòi hỏi việc bổ nhiệm một linh mục giám đốc với quyền hạn và năng ân của một mục tử. Linh mục giám đốc không phải là mục tử của giáo xứ (việc này là theo Điều 526, 1), nhưng là lãnh đạo cộng đồng. Giáo xứ như vậy là trống ngôi về mặt kỹ thuật. Việc linh mục giám đốc có quyền hạn và năng ân của mục tử có nghĩa là ngài sẽ có tiếng nói cuối cùng về các quyết định hành chính và mục vụ.
– Sự sắp xếp liên quan đến việc uỷ thác một sự chia sẻ về chăm sóc mục vụ cho các phó tế hoặc giáo dân. Họ tham gia vào việc chăm sóc mục vụ, nhưng không thực thi việc chăm sóc đầy đủ các linh hồn, bởi vì công tác này chỉ có thể ủy thác cho một linh mục mà thôi. Trong việc chỉ định công tác ấy, Giám mục nên ưu tiên cho các phó tế trước khi chỉ định người khác.
Có một ít dấu hiệu chính thức cho các chức năng thực tế của những người đã được giao phó nhiệm vụ này. Chắc chắn nó có nghĩa là cung cấp ít nhất sự chăm sóc mục vụ tối thiểu, loại trừ những gì là dành riêng cho một linh mục có chức thánh, để cho giáo xứ không phải bị đóng cửa. Nếu một giáo dân được giao các chức năng này, thì người này (nam hay nữ) cũng có thể đòi hỏi thêm việc ủy quyến của các năng ân xem ra cần thiết.
Trong số các nhiệm vụ mà giáo dân có thể thực hiện, trong sự cộng tác với vị linh mục giám đốc, là việc quản trị thông thường, tổ chức và chỉ đạo các chương trình giáo lý, chuẩn bị cho việc lãnh nhận các bí tích, và giúp đỡ các bệnh nhân và người túng thiếu.
Tùy thuộc vào mức độ thiếu linh mục, họ cũng có thể được giao phó một số chức năng phụng vụ, ví dụ, hướng dẫn việc cử hành Phụng vụ Lời Chúa với việc cho Rước lễ khi vắng mặt linh mục và mang Mình Thánh cho người bệnh. Nếu tình trạng linh mục là rất khan hiếm, thì giáo dân có thể được giao cho việc rửa tội, chứng hôn và làm nghi thức tang lễ. Trong những dịp như vậy, vì vắng mặt linh mục, họ cũng có thể được mời gọi rao giảng Lời Thiên Chúa.
Huấn thị Ecclesiae de Mysterio, các số 2-4, cho biết: “Điều 766 của Bộ Giáo luật (Codex Canonici Iuris) thiết lập các điều kiện, theo đó cơ quan thẩm quyền có thể cho phép các tín hữu không chức thánh rao giảng trong nhà thờ hay trong nhà nguyện (in ecclesa vel oratorio). Sự sử dụng từ ngữ admitti possunt (có thể cho phép) cho thấy rõ ràng rằng đây không phải là một quyền lợi, vì đây là quyền riêng và đặc biệt của Giám mục, hoặc một năng quyền mà các linh mục và phó tế được hưởng…
“§ 4. Trong một số khu vực, các hoàn cảnh có thể phát sinh, trong đó có sự thiếu hụt của các thừa tác viên có chức thánh, và các tình hình thường xuyên, có thể kiểm chứng cách khách quan, của nhu cầu hay lợi ích xuất hiện, có thể đề nghị sự chấp thuận các tín hữu không có chức thánh được phép giảng.
“Việc giảng thuyết trong nhà thờ hoặc nhà nguyện của các tín hữu không có chức thánh chỉ có thể được phép như là sự hỗ trợ cho các thừa tác viên có chức thánh, và cho các lý do đặc biệt đã được dự kiến bởi luật phổ quát của Giáo Hội, hoặc bởi Hội đồng Giám mục địa phương. Tuy nhiên, nó không thể được xem như là sự thường xảy ra, hoặc không là một sự thăng tiến đích thực của hàng giáo dân”.
Thứ ba là: Liệu các người này có thể giảng trong Thánh Lễ không, và liệu việc một linh mục bắt đầu bài giảng và một người khác tiếp tục bài giảng là một trường hợp “đối thoại” hay không?
Huấn thị Ecclesiae de Mysterio, số 3.3, cho biết: “Khi một sự hỗ trợ trình bày và cung cấp sự hỗ trợ này không ủy thác nhiệm vụ rao giảng cho người khác, thừa tác viên chủ lễ nên thận trọng sử dụng sự “đối thoại” trong bài giảng, phù hợp với các qui tắc phụng vụ”.
Chú thích liên quan nhắc đến số 48 của Chỉ dẫn cho Thánh Lễ trẻ em, viết: “Bài giảng giải thích Lời Chúa phải được làm nổi bật trong tất cả các Thánh Lễ trẻ em. Đôi khi bài giảng dành cho trẻ em nên trở thành một cuộc đối thoại với các em, trừ khi tốt hơn các em nên lắng nghe trong thinh lặng”.
Trong ánh sáng của điều này, tôi không thể thấy làm thế nào cách thực hiện được mô tả bởi độc giả của chúng tôi có thể được xếp hạng là “đối thoại”. Thuật ngữ này đòi hỏi việc sử dụng một định dạng hỏi đáp trong bài giảng như một công cụ sư phạm. Không ai có thể mong chờ linh mục khởi đầu một bài giảng, và cho phép một thiếu niên tiếp tục nói tiếp phần ngài bỏ dở.
Thay vì cuộc đối thoại, sự thực hành này được xem là vì mọi mục đích thực tiễn “ủy thác nhiệm vụ rao giảng cho người khác”, và do đó trái với các qui tắc của huấn thị.
Vì vậy, tôi sẽ kết luận rằng việc giải thích về Huấn thị Ecclesiae de Mysterio, số 3.3, là không chính xác, và do đó việc thực hành được mô tả bởi độc giả của chúng tôi là trái với các qui tắc phụng vụ hiện nay.
Nguyễn Trọng Đa
(Vietcatholic 11.7.2012/ Zenit.org 10.7.2012)
Trả lời